Không chỉ đoàn viên với người hiện hữu mà cả những người đã qua đi. Do vậy, Tết là cơ hội để trở về tiếp xúc với tổ tiên tâm linh, tổ tiên huyết thống của mình. Với tinh thần đó, trước giao thừa vài giờ đồng hồ, Thầy Viện chủ y hậu trang nghiêm, từng bước chân tỉnh thức tiếp xúc trọn vẹn những lối đi quen thuộc hướng về  Phật đường Tỉnh Thức và Pháp đường Chánh Niệm đảnh lễ Phật, Tổ. Vì phát nguyện nhập thất nên thầy lẳng lặng bước ra lễ Phật trong phút thiêng cũng không có gì đáng nói. Điều con kinh ngạc là, sau khi tiến ra vườn tháp dâng hương, đảnh lễ liệt vị tổ sư, thầy hướng về đảnh lễ mộ phần ông bà Lê Công Lục (dân chúng gọi là mộ ông bà Biện Lục). Đây là ngôi mộ đá hàng trăm năm, người trước đã tạo dựng để tưởng nhớ tín chủ phát tâm cúng dường đất cho tổ Trí Hiền kiến tạo tu viện.

Mỗi ngày với thời khóa hành trì, chúng con vẫn được đọc tụng “Pháp môn xin nguyện học, ân nghĩa xin nguyện đền”. Thỉnh thoảng trong những dịp lễ được thầy hướng dẫn đại chúng lạy thù ân. Thù là đền trả, thù ân là đền đáp những ân đức mà mình đã thọ hưởng hoặc trực tiếp hoặc gián tiếp. Tuy nhiên dẫu là lạy thiện hữu tri thức hay lạy tín thí đàn na thì đối tượng trước mắt vẫn là hình tượng chư Phật, chư tổ. Nay thấy thầy ra lạy mộ phần của ông bà chủ đất, chúng con ngạc nhiên nhưng không khỏi bùi ngùi xúc động.

Một lần khác, hay tin sư bà trụ trì chùa Phổ Đà - Bình Thạnh viên tịch, trong đêm tĩnh mịch thầy hướng dẫn đại chúng về trước kim quan sư bà dâng hương, tĩnh tọa sau đó thầy đảnh lễ sư bà. Một số vị cũng hơi bối rối nhưng thầy lạy nên trò lạy.

Hiện nay trong nhà thiền vẫn chưa có tiếng nói chung về việc tăng đảnh lễ ni hay cư sĩ. Thậm chí hầu hết đều không đồng tình với quan điểm này. 

Một lần nào đó trong buổi thiền giảng thầy đã dạy, quán thân mình, thấy được cấu tạo bởi địa, thủy, hỏa, phong. Đó là quán nội thân. Quán thân người, cũng thấy được cấu tạo bởi địa, thủy, hỏa, phong. Đó là quán ngoại thân. Dẫu là nội thân hay ngoại thân thì đều có cấu tạo như nhau. Đừng quán tướng nam hay tướng nữ, tướng chung hay tính riêng để rồi từ đó mà thức khởi sinh yêu ghét, trọng khinh. Đức hạnh và công phu tu tập của một bậc tôn  ni vượt xa luân lý và cái gọi là phẩm trật do con người chế định. Thầy cũng dạy ơn nghĩa vốn vô tướng, lấy tướng báo ân thì rất khó đáp đền.  

Nhưng, vấn đề được đặt ra ở đây là giới luật và cái nhìn của Phật tử về ngôi tăng, sao có thể chấp nhận được việc tăng lạy ni hay cư sĩ như thế.

Con bắt đầu suy nghĩ và những vấn đề được đặt ra. Nếu như ni trưởng và ông bà Biện Lục còn sinh tiền thì thầy có đảnh lễ không. Con nghĩ là không. Nếu như tang lễ của ni trưởng hay của ông bà với hàng nghìn nghìn người thăm dự thì thầy có đảnh lễ không. Câu trả lời cũng là không. Đã là thành tâm thì bất luận là không có người hay nhiều người đều thực hiện, nhưng vấn đề ý nhị là “ơn đền nghĩa trả” đặt không đúng chỗ sẽ trở thành chuyện đàm tiếu; đó là chưa nói điều chưa ai chấp nhận mà ta cố làm sẽ trở thành lập dị, biến thành thị phi giữa chợ đời. Khéo léo làm những điều thiện, lọt qua những khó khăn, trắc trở Đức Phật gọi là  thiện xảo. Một bài học thiện xảo về đền đáp nghĩa ơn mà con học được.

Quảng Thức